Wampiry w świecie roślin
Wampiry w świecie roślin
Ostatnio było o roślinach pasożytniczych. Tym razem będzie o kolejnej grupie roślin, które znalazły ciekawy sposób na życie. Będzie o półpasożytach, czyli o roślinach, które posiadają chlorofil, przeprowadzają proces fotosyntezą, a z organizmów żywicieli pobierają potrzebne do życia wodę i sole mineralne. Robią to za pomocą korzeni zaopatrzonych w ssawki. Korzenie u takich roślin pełnią rolę stabilizującą, w nikłym stopniu same pobierają wodę i sole mineralne oraz są „nośnikiem” ssawek (haustorii), za pomocą których przywierają do rośliny – gospodarza. Półpasożyty nie doprowadzają do śmierci rośliny żywicielskiej, czasem osłabiają ją i mogą uniemożliwić zakwitnięcie i wydanie nasion. Niektóre półpasożyty mogą żyć samodzielnie, jednak nie są w stanie wytworzyć kwiatów lub wytwarzają je, ale nasiona są wtedy mniejsze.
W Polsce występują 43 gatunki takich roślin. Należą do dwóch rodzin:
- zarazowatych (Orobanchaceace) – gatunki z rodzaju bartsja, gnidosz, pszeniec, szelężnik, świetlik i zagorzałek
- sandałowcowatych (Santalaceae) – gatunki z rodzaju jemioła i leniec
Najbardziej znanym w naszym kraju półpasożytem roślinnym jest jemioła Viscum album, która służy do ozdabiania domów w okresie świąt Bożego Narodzenia. Ma również właściwości lecznicze – substancje w niej zawarte są wykorzystywane do produkcji lekarstw na nadciśnienie oraz pomocniczo przy miażdżycy. Wiek jemioły można określić po ilości rozwidleń. W wielu krajach jemioła uważana jest za roślinę magiczną. Występuje na wielu gatunkach drzew, ale nie rośnie na buku zwyczajnym, jesionie wyniosłym i na dębach szypułkowym i bezszypułkowym. Jak jemioła wrasta w roślinę żywicielską pokazuje rycina.
Żródło: wikipedia.org
Inni przedstawiciele tej grupy półpasożytów roślinnych to:
- gnidosz okółkowy Pedicularis verticillata – rośnie na halach, murawach, półkach skalnych, roślina górska. Ten gatunek gnidosza w Polsce występuję tylko w Tatrach. Jest zapylana wyłącznie przez trzmiele. Łacińska nazwa gnidosza pochodzi od słowa pedis, czyli wesz. Za pomocą odwaru z gnidosza tępiono dawniej wszy. Roślina objęta ścisłą ochroną gatunkową
Gnidosz okółkowy fot. D.Jaróżek
- leniec bezpodkwiatkowy Thesium ebracteatum – roślina rosnąca na łąkach i zaroślach, raczej nierzucająca się w oczy. Objęta ścisłą ochroną gatunkową
Leniec bezpodkwiatkowy fot. D.Jaróżek
- pszeniec gajowy Melampyrum nemorosum – dość często spotykany na całym niżu i niższych położeniach górskich. Ze względu na ubarwienie tej rośliny (żółte kwiaty i fioletowe przysadki) nazywana jest też „dzień i noc”. Roślina trująca. Tak jak wszystkie wymienione tu gatunki za pomocą przyssawek czerpie od roślin żywicielskich sole mineralne i wodę
Pszeniec gajowy fot. D. Jaróżek
- pszeniec zwyczajny Melampyrum pratense – występuje głównie na niżu Polski. Jeśli występuje w uprawach rolnych jest traktowana jako chwast. Jest rośliną trującą. Z dobrodziejstwa tego gatunku korzystają mrówki, które zbierają słodką ciecz z przysadek, odwdzięczając się ochroną rośliny przed roślinożercami
Pszeniec zwyczajny, fot. D. Jarózek
- pszeniec różowy Melampyrum arvense – rośnie na podłożu zasobnym w węgla wapnia, w ciepłolubnych murawach, na miedzach, przydrożach, a także jako chwast wśród zbóż ozimych, gryki. Nasiona pszeńca są roznoszone przez mrówki. Jest to roślina trująca. Polska nazwa wzięła się od intensywnego różowego koloru liści
Pszeniec różowy, fot. D.Jaróżek
- świetlik łąkowy Euphrsia rostkoviana – występuje na łąkach, torfowiskach, w rowach i zaroślach. Jest wykorzystywany w medycynie – używa się go głównie przy alergicznym lub bakteryjnym zapaleniu spojówek
Świetlik łąkowy, fot. D. Jaróżek
Opracował: Dorota Jarózek
Żródła:
Barbara Sudnik – Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2011
Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 9 października 2014r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin