Asset Publisher Asset Publisher

Wampiry w świecie roślin

23.08.2018 | Dorota Jarózek

Ostatnio było o roślinach pasożytniczych. Tym razem będzie o kolejnej grupie roślin, które znalazły ciekawy sposób na życie. Będzie o półpasożytach, czyli o roślinach, które posiadają chlorofil, przeprowadzają proces fotosyntezą, a z organizmów żywicieli pobierają potrzebne do życia wodę i sole mineralne. Robią to za pomocą korzeni zaopatrzonych w ssawki. Korzenie u takich roślin pełnią rolę stabilizującą, w nikłym stopniu same pobierają wodę i sole mineralne oraz są „nośnikiem” ssawek (haustorii), za pomocą których przywierają do rośliny – gospodarza. Półpasożyty nie doprowadzają do śmierci rośliny żywicielskiej, czasem osłabiają ją i mogą uniemożliwić zakwitnięcie i wydanie nasion. Niektóre półpasożyty mogą żyć samodzielnie, jednak nie są w stanie wytworzyć kwiatów lub wytwarzają je, ale nasiona są wtedy mniejsze.

W Polsce występują 43 gatunki takich roślin. Należą do dwóch rodzin:

zarazowatych (Orobanchaceace) – gatunki z rodzaju bartsja, gnidosz, pszeniec, szelężnik, świetlik i zagorzałek
sandałowcowatych (Santalaceae) – gatunki z rodzaju jemioła i leniec

Najbardziej znanym w naszym kraju półpasożytem roślinnym jest jemioła Viscum album, która służy do ozdabiania domów w okresie świąt Bożego Narodzenia. Ma również właściwości lecznicze – substancje w niej zawarte są wykorzystywane do produkcji lekarstw na nadciśnienie oraz pomocniczo przy miażdżycy. Wiek jemioły można określić po ilości rozwidleń. W wielu krajach jemioła uważana jest za roślinę magiczną. Występuje na wielu gatunkach drzew, ale nie rośnie na buku zwyczajnym, jesionie wyniosłym i na dębach szypułkowym i bezszypułkowym. Jak jemioła wrasta w roślinę żywicielską pokazuje rycina.

Żródło: wikipedia.org

Inni przedstawiciele tej grupy półpasożytów roślinnych to:

gnidosz okółkowy Pedicularis verticillata – rośnie na halach, murawach, półkach skalnych, roślina górska. Ten gatunek gnidosza w Polsce występuję tylko w Tatrach. Jest zapylana wyłącznie przez trzmiele. Łacińska nazwa gnidosza pochodzi od słowa pedis, czyli wesz. Za pomocą odwaru z gnidosza tępiono dawniej wszy. Roślina objęta ścisłą ochroną gatunkową

Gnidosz okółkowy fot. D.Jaróżek

leniec bezpodkwiatkowy Thesium ebracteatum – roślina rosnąca na łąkach i zaroślach, raczej nierzucająca się w oczy. Objęta ścisłą ochroną gatunkową

Leniec bezpodkwiatkowy fot. D.Jaróżek

pszeniec gajowy Melampyrum nemorosum – dość często spotykany na całym niżu i niższych położeniach górskich. Ze względu na ubarwienie tej rośliny (żółte kwiaty i fioletowe przysadki) nazywana jest też „dzień i noc”. Roślina trująca. Tak jak wszystkie wymienione tu gatunki za pomocą przyssawek czerpie od roślin żywicielskich sole mineralne i wodę

Pszeniec gajowy fot. D. Jaróżek

pszeniec zwyczajny Melampyrum pratense – występuje głównie na niżu Polski. Jeśli występuje w uprawach rolnych jest traktowana jako chwast. Jest rośliną trującą. Z dobrodziejstwa tego gatunku korzystają mrówki, które zbierają słodką ciecz z przysadek, odwdzięczając się ochroną rośliny przed roślinożercami

Pszeniec zwyczajny, fot. D. Jarózek

pszeniec różowy Melampyrum arvense – rośnie na podłożu zasobnym w węgla wapnia, w ciepłolubnych murawach, na miedzach, przydrożach, a także jako chwast wśród zbóż ozimych, gryki. Nasiona pszeńca są roznoszone przez mrówki. Jest to roślina trująca. Polska nazwa wzięła się od intensywnego różowego koloru liści

Pszeniec różowy, fot. D.Jaróżek

świetlik łąkowy Euphrsia rostkoviana – występuje na łąkach, torfowiskach, w rowach i zaroślach. Jest wykorzystywany w medycynie – używa się go głównie przy alergicznym lub bakteryjnym zapaleniu spojówek

Świetlik łąkowy, fot. D. Jaróżek